Artikel formatief handelen bij digitale geletterdheid
Sinds de publicatie van de conceptkerndoelen voor digitale geletterdheid gaan steeds meer scholen structureel aan de slag met dit leergebied. Met deze nieuwe kerndoelen wil SLO borgen dat alle leerlingen een goede basis in digitale geletterdheid ontwikkelen. De grote vraag voor veel leraren is hoe deze doelen effectief behaald kunnen worden. Formatief handelen kan hierbij uitkomst bieden. In dit artikel laten we, aan de hand van praktische voorbeelden, zien hoe je formatief handelen kunt toepassen in lessen digitale geletterdheid.
Wat is formatief handelen?
Allereerst is het vaak een misvatting dat formatief handelen over toetsing gaat. Formatief handelen gaat wel over didactiek. Formatief handelen omvat alle activiteiten van leraar en leerling om informatie te verzamelen over het leren van leerlingen en die informatie te gebruiken om vervolgbeslissingen te nemen. Dit is een continu proces tijdens het lesgeven, waarbij je steeds checkt hoe ver de leerlingen zijn in hun begrip en vaardigheden. Op basis van die informatie bepaal je de volgende stap in het leerproces.
Belangrijke regels bij formatief handelen
Als je in een les digitale geletterdheid aan de slag gaat met formatief handelen, zijn er een aantal belangrijke regels.
- Iedereen denkt: Dit betekent dat alle leerlingen aan de slag worden gezet.
- Snel interpreteren: De informatie die je ophaalt, wil je snel kunnen gebruiken om je les aan te passen. Kortom: je gaat handelen met de informatie die je krijgt.
Hoe kan ik dit in de praktijk toepassen?
Hieronder nemen we je, aan de hand van concrete voorbeelden, stap voor stap mee in hoe je formatief handelen kunt toepassen in de les. We gebruiken hiervoor een model van Toetsrevolutie.
Stap 1: Oriënteren & voorspellen
Vooraf is het heel belangrijk dat je voor jezelf nadenkt wat je wilt weten of waar je achter wilt komen in het leerproces van je leerlingen. Je kunt dit doen door jezelf een onderzoeksvraag te stellen. Dit is handig om voorafgaand aan de les te doen. Hieronder lees je een aantal voorbeelden.
- Je wilt onderzoeken of leerlingen kunnen onderbouwen of een online bericht betrouwbaar is.
- Je wilt onderzoeken of leerlingen weten hoe ze bestanden kunnen opslaan en ordenen in de Google Drive.
Het is ook belangrijk om voor jezelf op te schrijven welke misvattingen je verwacht dat leerlingen hebben. Hieronder zie je een aantal voorbeelden.
Stap 2: Nadenken & produceren
Als je goed hebt nagedacht over je onderzoeksvraag, begint de activiteit. In deze stap gaan leerlingen nadenken en produceren. Het is belangrijk dat de leerlingen niet alleen nadenken, maar ook iets produceren. Als leerlingen niks produceren, kun jij ook niet zien waar ze staan. Het is in deze stap daarnaast belangrijk dat leerlingen zonder overleg en zonder hulpmiddelen iets produceren. Dit kan je doen door leerlingen in LessonUp een vraag te stellen (zie het voorbeeld), maar je kunt bijvoorbeeld ook wisbordjes of een ander instrument gebruiken.
In dit voorbeeld laat de docent een online bericht zien met een vraag: "Hoe betrouwbaar vinden jullie dit bericht? Leg je antwoord uit."
Stap 3: Interpreteren, communiceren & beslissen
Zodra de antwoorden verschijnen in LessonUp, kun jij de antwoorden interpreteren en moet jij er als docent een beslissing over nemen. Het is ook belangrijk dat je de beslissing communiceert met je leerlingen. In deze stap kun je leerlingen extra bevragen en kun je feedback geven aan leerlingen. Hieronder zie je voorbeeldantwoorden van leerlingen.
Je ziet in de antwoorden dat een aantal van de misvattingen die de docent dacht dat leerlingen zouden hebben, kloppen. Veel leerlingen geven namelijk aan dat ze de bron betrouwbaar vinden, omdat de afbeelding er realistisch uitziet, omdat het van een echt social media-account is of omdat het bericht veel likes heeft. Aan de hand van deze informatie kun je de antwoorden van de leerlingen nog verder uitvragen.
Stap 4: Geïnformeerde vervolgactie
Je hebt nu voldoende informatie opgehaald om te bepalen hoe je verder gaat. Hieronder een aantal opties voor de volgende stap:
- Repareren
- Aanvullen
- Verhelderen
- Misvattingen corrigeren
- Differentiëren
De docent besluit om nog meer voorbeelden te geven, waarbij de docent laat zien dat realistisch uitziende beelden niet per definitie hoeven te betekenen dat het bericht ook echt is.
Ter informatie: Hier worden realistische beelden en logo’s van betrouwbare kranten en nieuwsmedia gebruikt. Toch is dit een nep nieuwsbericht en dus niet betrouwbaar.
Ter informatie: Ook hier worden realistische beelden en betrouwbare nieuwsorganisaties genoemd. Dit is wel een betrouwbaar bericht.
Stap 5: Verifiëren, terugblikken en voorspellen
Je wilt nu checken of wat je in stap 4 hebt gedaan daadwerkelijk zin heeft gehad. Kunnen leerlingen nu beter de betrouwbaarheid van online berichten beoordelen? Je zou, indien je tijd hebt, leerlingen nog 1 voorbeeld van een bericht kunnen laten zien en ze vragen of ze dit online bericht betrouwbaar vinden.
Ook aan de slag met digitale geletterdheid en formatief handelen?
In het artikel hierboven hebben we laten zien hoe je formatief handelen kunt inzetten tijdens lessen digitale geletterdheid. Wil jij ook structureel aan de slag gaan met een kerndoeldekkende methode voor digitale geletterdheid, waarbij je formatief handelen kunt toepassen? Bekijk dan ons lesmateriaal digitale geletterdheid voor het po, pro of vo of vraag direct een demo aan!
